Zamek

Lokalizacja, lokalizacja, lokalizacja – od zarania dziejów trzy najważniejsze aspekty rynku nieruchomości. Ta dewiza była równie aktualna w czasie lokowania średniowiecznych zamków jak i przy budowie nowoczesnych apartamentowców, i mając ją na uwadze nie trudno zrozumieć strategiczne znaczenie Zamku w Stirling. Znajduje się on w miejscu, w którym Szkocja ma talię osy – stosunkowo wąski przesmyk (mniej niż 50 km) między wcinającymi się w ląd fiordami rzek Forth na wschodzie i Clyde na zachodzie. Usadowiony na samotnym, wyniesionym trzonie wulkanicznym (podobnym do tego, na którym ulokował się zamek w Edynburgu), strzegł najbardziej na wschód wysuniętej przeprawy mostowej przez rzekę Forth. Tędy przebiegał główny szlak łączących północne Highlands - Pogórze, z południowymi Nizinami, Lowlands, i dalej resztą Wyspy. Kto kontrolował Stirling, kontrolował całą Szkocję.

Nie wiadomo kiedy dokładnie zaczęto budować tu warownie, ale na początku XII wieku zamek pełnił już funkcję królewskiej rezydencji. Pod koniec XIII wieku przechodził z rąk do rąk, przy kolejnych przepychankach miedzy Szkocją a Anglią. Był zdobywany kilkanaście razy, i sumą oblężeń konkurować może tylko z Zamkiem w Edynburgu. U jego podnóża toczono jedną z bardziej „kinowych” walk – gdzie William Wallace, którego pop-kulturowe wcielenie na zawsze będzie miało twarz Mela Gibsona z filmu Breavehart, walczył tu z wojskami Edwarda I. Po kolejnej serii podbojów osławiony szkocki król Robert the Bruce odbił zamek Anglikom, i postanowił… go rozebrać, by nie kusił wrogów z południa.

Z ruiny dźwignęła go dynastia Stuartów, dla których stał się jedną z częściej odwiedzanych rezydencji. Pierwszych kilku władców tej dynastii nie było szczególnie udanych, dopiero Jakub IV był cokolwiek sensownym, prawdziwie renesansowym królem Szkocji. Do tego poślubił córkę króla Anglii – Henryka VII Tudora – co później dawało potomkom Jakub IV pretensje do tronu angielskiego i (zjawiskowo nieskutecznie) miało wprowadzić stabilny pokój między sąsiednimi narodami. Przebudował zamek w Stirling na modłę renesansową (dzieło kontynuowane przez jego syna, Jakuba V), i to co dziś możemy tu oglądać pochodzi w znacznej mierze z końca XV i XVI wieku. A przynajmniej z tego okresu pochodzi zabudowa. Część wnętrz przemieniono na sale muzealne: Castle Exhibition dająca sensowne i nieprzeładowane wprowadzenie do historii Zamku i kolejnych Jakubów, czy Regimental Museum poświęcone pułkowi piechoty Argyll and Sutherland Highlanders, którego górale w kiltach walczą na wszystkich kontynentach w imię brytyjskiego monarchy. W królewskich kuchniach zainscenizowano – z wykorzystaniem średnio realistycznych figur i rekwizytów – przygotowania do renesansowego bankietu. Inne sale zaś odrestaurowano, czy raczej – odtworzono tak, by wyglądały jak w 1540 roku. Ściany pokryto eleganckimi freskami, okna udrapowano ciężkimi kotarami, po salach przechadza się obsługa w strojach z epoki. Odnowiono Królewską Kaplicę, odtworzono drewniany strop Wielkiej Sali (Great Hall) – gdzie bez trudu można wyobrazić sobie renesansowe uczty. Na suficie reprezentacyjnej Sali Króla odtworzono drewniane kasetony – słynne Głowy ze Stirling, i pomalowano je jaskrawymi kolorami - tak, jak miały wyglądać w XVI wieku (kilka oryginałów, już bez śladu farby, można oglądać w sali obok). W Sali Królowej zawieszono utkane tradycyjnymi metodami gobeliny (oryginały wiszą w Metropolitan Museum w NYC). Renesansowa wysoka liga, gdzie mieszają się style angielskie i kontynentalne – bo i ambicje Stuartów były bardzo międzynarodowe.

Zamek w Stirling był też miejscem koronacji jednej z najbardziej niejednoznacznych i tragicznych postaci brytyjskiej historii – Marii, królowej Szkotów, której życie było inspiracją niezliczonych sztuk, książek, obrazów, poematów a później i filmów. Córka Jakuba V Stewarta, jako ostanie żywe dziecko w chwili jego śmierci, została koronowana w zamkowej kaplicy w wieku 9 miesięcy. Była to zresztą norma dynastii Stuartów, gdzie królowie ginęli młodo, koronowano małe dzieci, i na dekady rządy przejmowali regenci wystawiani przez zwalczające się, dworskie koterie – wprowadzało to „dziecięcy paraliż struktury władzy”. Na dodatek Henryk VIII, jeden z najbardziej patologicznych władców Anglii jakiego pamięta historia, zaciekle chciał z niemowlęcia zrobić żonę swojego syna i połączyć dwa kraje. Gdy Szkoci powiedzieli nie - przez osiem lat próbował najazdami zmusić ich do wydania dziecka, paląc miasta i oblegając zamki. Marię wysłano więc „na przechowanie” do Francji, gdzie względnie spokojnie dorastała, wydana młodo za męża nr 1 – króla Francji. Przez moment małżeństwo nastolatków „rządziło” Francją, jednak król nie pożył długo, i 18 letnia wdowa, nieszczególnie mile widziana na dworze francuskim, wróciła do rodzinnej Szkocji. Ani Henryk VIII, ani jego syn i jej niedoszły małżonek już nie żyli. Po kilku latach wyszła za męża nr 2 – kuzyna, Lorda Darnely, szkockiego arystokratę, mściwego rozpustnika i moczymordę. Powiedzieć, że małżeństwo nie było udane to nic nie powiedzieć – zdrady, intrygi, planowanie porwań i zamachów. On zabił doradcę/kochanka? Marii, spiskowcy?/Maria?/hrabia Bothwell? zabili jego. Ale przed tym małżeństwo dało Marii syna – Jakuba VI, który zabezpieczał linię sukcesji. Sama Maria poślubiła męża nr 3, hrabiego Bothwell, kolejnego przemocowego partnera, którego brak monarszej krwi szczególnie nie spodobał się Szkockim lordom. Marię zmuszono do abdykacji, a koronę przejął jej kilkumiesięczny syn, trzymany latami pod kluczem w zamku w Stirling. Z perypetiami, Maria zbiegła ze Szkocji do Anglii, szukając pomocy u kuzynki Elżbiety I. Wpadła z deszczu pod rynnę – jako, że część wpływowej arystokracji faktycznie widziała w katoliczce Marii prawowitą następczynie tronu (nie uznając rozwodów Henryka VIII i prawa do tronu dzieci poczętych z kolejnych małżeństw), Elżbieta przez ponad 18 lat więziła ją w różnych lochach i twierdzach, by w końcu, w 1587, ściąć jej głowę… W ironicznym zwrocie wydarzeń, po śmierci bezdzietnej Królowej-Dziewicy Elżbiety I, to syn Marii, Jakub VI został królem tak Szkocji jak i Anglii (tu zwany Jakubem I), łącząc kraje pierwszą Unią Personalną…

*

Informacje praktyczne:
- Bilet kolejowy z Edynburga do Stirling i z powrotem: 10.60£.
- Bilet wstępu do Zamku w Stirling: 16.50£ przy zakupie on-line (trzeba wybrać konkretną porę wizyty), zakup na miejscu: 18£. Jeśli ktoś planuje zwiedzać więcej szkockich zamków warto pomyśleć o członkostwie w stowarzyszeniu Historic Scotland - koszt to (dla osoby dorosłej, powyżej 24 roku życia) 58£ rocznie (inne opcje i ceny TU) – ale wstęp do większości zamków i podobnych historycznych atrakcji na terenie Szkocji jest wtedy darmowy!

Zdjęcia (27)

Komentarze (1)